کیفیت زندگی چیست؟

امروزه عبارت «کیفیت زندگی» به‌طور گسترده‌ای هم در زندگی روزمره و هم در متون آکادمیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این عبارت یکی از واژگان بدیهی است که ما گمان می‌کنیم معنای آن را می‌دانیم. اگرچه درک مشترکی از آنچه به‌عنوان «کیفیت زندگی» در نظر گرفته می‌شود وجود دارد. ممکن است ما در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود از این اصطلاح به‌گونه‌های متفاوتی استفاده کنیم. ممکن است معنای این عبارت برای افراد در گروه‌های سنی مختلف و با پیشینه‌های فرهنگی و همچنین تفاوت‌های جنسیتی مختلف، متفاوت باشد.

کیفیت زندگی یکی از معیارهای علوم اجتماعی است که مرتباً در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد و بخشی از فرهنگ لغت فرهنگی و سیاسی است.

مانند مفهوم «طبقه اجتماعی». سال‌ها است که «کیفیت زندگی» بخشی از نظریه علوم اجتماعی بوده است، اما در چهل سال گذشته، به‌آرامی وارد فرهنگ لغت فرهنگی و سیاسی شده است. در علوم اجتماعی، کاربران این مفهوم متعلق به جناح آزاداندیش کلیسای انگلیس بودند. بنابراین استفاده از این مفهوم شامل محیط‌های فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی، و همچنین معنای زندگی برای افراد و تجارب ذهنیِ کیفیت زندگی است. هدف این مقاله بررسی مفهوم «کیفیت زندگی» از نظر محققان علوم اجتماعی شاغل در سازمان‌های بین‌المللی و درنهایت معرفی ده شهر برتر جهان در این زمینه است.

بیشتر بدانید: ۸ عامل بلاتکلیفی پیش از مهاجرت

حوزه‌های کلیدی

در طی سال‌ها تحقیق و پژوهش مجموعه‌ای از حوزه‌های کلیدی که از نظر همه طبقات جامعه و همچنین مردان و زنان به صورت توأمان به‌عنوان محورهای اصلی افزایش کیفیت زندگی در نظر گرفته شده‌اند، و مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد، از این قرار است:

جدول حوزه‌های کلیدی کیفیت زندگی

• رضایت ذهنی: کیفیت کلی زندگی که توسط خود فرد ارزیابی می‌شود.
• فاکتورهای محیطی فیزیکی: استاندارد مسکن یا تمهیدات اصولی، کنترل بر محیط فیزیکی، دسترسی به امکانات، حمل‌ونقل عمومی و فروشگاه‌ها و ارائه‌دهندگان خدمات تفریحی.
• عوامل محیطی اجتماعی: شبکه‌های خانوادگی و اجتماعی و پشتیبانی، سطوح مختلف فعالیت‌های تفریحی و ارتباط با سازمان‌های قانونی و داوطلبانه.
• عوامل اجتماعی ـ اقتصادی: درآمد و ثروت، تغذیه و استاندارد کلی زندگی.
• عوامل فرهنگی: سن، جنسیت، نژاد، زمینه‌های قومی، مذهبی و طبقاتی و نحوه پذیرش این موارد در جامعه.
• عوامل وضعیت سلامتی: سلامت فیزیکی، توانایی‌های عملکردی و سلامت روان.
• عوامل شخصیتی: رفاه روانی، روحیه، رضایت از زندگی و شادی.
• عوامل خودمختاری شخصی: توانایی انتخاب، کنترل و تعامل با محیط.

رضایت ذهنی

مهم‌ترین حوزه کیفیت زندگی، در صورت وجود، باید رضایت کلی یک فرد از زندگی باشد. رضایت، بخش اصلی تحقیقات انجام‌شده در ایالات متحده در طول 45 سال گذشته (نیوگارتن و همکاران، 1961؛ پالمر و لوئیکارت، 1972؛ لارسون، 1978؛ کمپبل، 1981؛ چیپر فیلد و هاونز، 2001) بوده است و همچنین در بریتانیا نیز از اهمیت برخوردار بوده است (هال، 1976). بااین‌حال، روش رضایت ذهنی در طول سال‌ها تحت بررسی دقیق قرار گرفته‌اند و بحث‌های قابل‌توجهی در مورد آنچه مورد سنجش قرار گرفته است، وجود دارد.

عوامل محیطی فیزیکی

استاندارد محیط فیزیکی عامل مهمی در پژوهش مربوط به کیفیت زندگی است. کیفیت مسکن با توجه به سطح اشتغال، وجود یا عدم وجود امکانات اولیه‌ای همچون توالت و آب گرم، حضور گرمایش مرکزی در برخی از اتاق‌ها یا همه اتاق‌ها و همچنین وضعیت کلی و نیازمند تعمیر بودن ساختمان، مورد قضاوت قرار می‌گیرد (بوند، 1993). این موضوع قابل‌توجه است که چگونه شاخص‌های محیط فیزیکی در طی سال‌های گذشته تغییر کرده‌اند و بازتابی از بهبود نسبی منازل مسکونی نسبت به دهه 1950 را نشان می‌دهد. به‌طور مشابه، محیط فیزیکی اماکن سازمانی مانند خانه‌های مسکونی یا آسایشگاه‌ها با توجه به تعداد اتاق‌های تکی و یا چندنفره، نوع اتاق‌های عمومی، دسترسی افراد معلول به آن‌ها و وضعیت فیزیکی ساختمان مورد قضاوت قرار می‌گیرند.

مجاورت فیزیکی مسکن و تسهیلات سازمانی به سایر امکانات اجتماعی مانند مغازه‌ها و امکانات تفریحی نیز همواره مورد توجه قرار گرفته است.

بیشتر بخوانید: بهترین کشور برای مهاجرت کدام است؟

عوامل محیطی اجتماعی

شبکه‌های پشتیبانی اجتماعی و خانوادگی از ابتدای مطالعات اجتماعی تاکنون، جنبه‌های اصلی محیط اجتماعی باقی مانده است (ونگر، 1996). این امر نه‌تنها منعکس‌کننده اهمیت شبکه‌های خانوادگی و اجتماعی در ساختار اجتماعی ما، بلکه نشان‌دهنده درگیری ذهنی سیاست‌گذاران برای فراهم‌نمودن مراقبت‌های اجتماعی است (DHSS, 1983a). به‌غیر از شبکه‌های اجتماعی و خانوادگی، سطوح فعالیت‌های تفریحی و مشارکت اجتماعی (ازجمله کارهای با‌حقوق و بی‌حقوق) و دسترسی به خدمات رسمی و غیررسمی به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان شاخص‌های مهم کیفیت محیط اجتماعی پذیرفته شده‌اند (ویلکاکس و همکاران، 1987؛ آلن و همکاران، 1992؛ آلن و پرکینز 1995).

عوامل اجتماعی ـ اقتصادی

با توجه به قدرت فرهنگ جهانی «مصرف» و پاسخ افراد به آن فرهنگ، درآمد و ثروت به‌عنوان عوامل کلیدی تأثیرگذار بر کیفیت زندگی درنظر گرفته می‌شود. در شرایط مطلق، فهرست ضروریات اساسی زندگی روزمره در حال افزایش است. پوشش مناسب، تغذیه و گرما، مسلّم و بدیهی در نظر گرفته شده‌اند. اما امروزه امکانات تکنولوژیک که زمانی یک امر کناره بود، تبدیل به بدیهیات زندگی شده است.

عوامل فرهنگی

در علوم اجتماعی ما مایل هستیم که حضور تفاوت‌های فرهنگی ناشی از وضعیت اجتماعی نسبت به سن، جنسیت، موقعیت طبقاتی، قومیت یا ترجیح مذهبی را شناسایی کنیم. در هنگام مفهوم‌سازی کیفیت زندگی، با این عوامل اغلب به صورت همگن رفتار می‌شود اما واقعیت این است که تفاوت‌های فردی در یک گروه اجتماعی یا فرهنگی، به‌اندازه گروه‌های مختلف اجتماعی یا فرهنگی است. نحوه برخورد و پذیرش یک فرهنگ، قومیت و مذهب دیگر در یک جامعه بخش مهمی از این شاخص است.

عوامل وضعیت سلامت

اواخر زندگی اغلب با بیماری‌ها و نا‌توانی همراه است. به همین دلیل تعجب‌آور نیست که وضعیت سلامت همچنان از نظر متخصصان به‌عنوان یک عامل بسیار مهم در کیفیت زندگی در نظر گرفته شود. سلامت بدنی، توانایی عملکردی و سلامت روانی (گورلند و کاتز، 1992، مروزک و کلارز، 1998) همه و همه مربوط به کیفیت زندگی است. روش برخورد یک جامعه با کهنسالانش یک نکته کلیدی در این لیست است.

عوامل شخصیتی

شخصیت و ساختار روانشناسی فرد اغلب با سلامت روانی ارتباط مستقیم دارد و به‌طور غیرمستقیم کیفیت زندگی را نیز تحتِ‌تأثیر قرار می‌دهد. مطالعات، کیفیت زندگی را از لحاظ سلامت روانشناختی، روحيه، رضايت از زندگی و شادی مورد بررسی قرار داده‌اند (جورج، 1979). اما شاید مهم‌ترین عامل شخصیت در کیفیت زندگی، حس فردی از خود و هویت فردی باشد (تیلور، 1989).

عوامل خودمختاری شخصی

خودمختاری شخصی با عوامل شخصیتی مرتبط است اما به محیط اجتماعی و فیزیکی وابسته است. عواملی مانند توانایی انتخاب به‌صورت فردی، توانایی کنترل امور یا مذاکره در محیط فیزیکی و اجتماعی خود از عوامل خودمختاری شخصی هستند (آلنتال، 1992). همچنین فضای مثبت و پذیرنده برای تأثیری که یک انسان می‌تواند بر محیط اطرافش بگذارد در این فرآیند اهمیت زیادی دارد.

همچنین به شما مقاله روانشناسی مهاجرت نیز برای مطالعه پیشنهاد می_شود